Grzechy Kozaków

Kozacy – jak pisa? Aleksander Bruckner „uro?li od ko?ca XVI wieku z m?tów spo?ecznych, Tatarów (w najdawniejszych czasach Tatarzy przewa?ali) oraz Rusi, coraz liczniejszej, a? wszystkie inne sk?adniki poch?on??a. Kozacy to „jab?ko niezgody” pomi?dzy Polsk? a Turcj?. Dawniej na gor?cym pograniczu dominowali zbiegli z Krymu Kozacy tatarscy, do nich do??czali Rusini, rekrutuj?cy si? g?ównie z miejscowo?ci nad Dnieprem. Pograniczne konflikty, jak pisa? w roku 1585 hetman Zamoyski, nieustannie „budz? gniew tego smoka su?tana”. Na Siczy (jednej z wysp dnieprowych) mieli Kozacy na zim? sk?ad swej broni i ?odzi, pilnowanych przez ma?y oddzia?. Po buncie Chmielnickiego Sicz sta?a si? w gruncie rzeczy „drug? Rzeczpospolit?, z hetmanem, pisarzem generalnym (niby kanclerzem) i rad? kozack? (niby sejmem walnym). Pierwsi tatarscy kozacy rozp?yn?li si? w ruskich”. Nazw?: „Kozacy”, oznaczaj?c? w?a?ciwie ‘zbójów’ zapisano w ksi?gach polskich ju? w roku 1388. Uchodzili wtedy za mahometan. D?ugosz zauwa?y?, ?e to tatarska nazwa zbiegów i zbójów. W nast?pnych stuleciach Kozacy zamienili si? w rodzaj zakonu rycerskiego – bez kobiet! – s?yn?cego ze srogiej dyscypliny. „T?piono ich mieczem i szubienic?, ale na jednego przybywa?o ich dziesi??” – pisa? autor „Encyklopedii staropolskiej”. Tak?e ch?opi, a nawet szlachcice polscy zasilali szeregi Kozaków. Do??czy? do nich mi?dzy innymi s?awny banita Samuel Zborowski i zosta? „hetmanem Samuchem”. Wyró?niano dwa rodzaje Kozaków – osiad?ych, mieszkaj?cych na w?o?ci – i ni?owych, Zaporo?ców, nie uznaj?cych ?adnej zwierzchno?ci poza w?asnym samorz?dem. Kozacy z wiosek cz?sto zasilali szeregi Zaporo?ców, szczególnie podczas wojen i buntów ch?opskich. Polacy (Lachowie), najcz??ciej katolicy, byli postrzegani przez prawos?awn? ludno?? rusk? jako „pyszni panowie”. Dorabiali si? du?ych, niekiedy gigantycznych maj?tków na Ukrainie. Wrogo?? do Lachów narasta?a od pocz?tków XVII wieku; trzeba przyzna?, ?e Polacy odp?acali im cz?sto pi?knym za nadobne. Hetman wielki Koniecpolski w uniwersale z roku 1637 pisa? po buntach na Ukrainie, ?e „lepsza jest rzecz, ?eby pokrzywa na tym miejscu ros?a, ani?eli ?eby si? zdrajcy Jego Królewskiej Mo?ci i Rzeczypospolitej tam mno?yli”. Hetman ?ó?kiewski pisa?, ?e Kozacy „to jest stek hultajstwa z ró?nych narodów zebrany, przywyk?y do ?otrostwa”. Kozacy do?scy, kuba?scy, uralscy – podobnie jak Zaporo?cy, na pobliskich ziemiach tworzyli spo?eczno?ci z?o?one ze zbiegów z ró?nych stron ?wiata. Wst?powali cz?sto w s?u?b? pa?stwa moskiewskiego; uzyskiwali wolno?? osobist?, ziemi? na w?asno?? i samorz?d z wybieralnymi atamanami. Odegrali du?? rol? w podboju ziem tatarskich i Syberii. Starszyzna na ogó? wspiera?a carów, natomiast masy cz?sto bra?y udzia? w powstaniach ch?opskich Razina, Pugaczowa i in. Od XIX wieku popierani przez rz?dy carskie, tworzyli odr?bne kozackie wojska, u?ywane cz?sto do t?umienia ruchów narodowych. W czasie Rewolucji Pa?dziernikowej bogaci Do?cy walczyli w obronie cara; masy wyst?powa?y przewa?nie po stronie czerwonych. W??czeni przez Stalina do „socjalistycznej rodziny” wtopili si? w ni? i zatracili kozack? odr?bno??.